Centrowanie kół to nic innego jak proces, który ma na celu przywrócić idealnego kształtu koła rowerowego. Każde koło podczas standardowej eksploatacji ulega bowiem mniejszym lub większym odkształceniom, które utrudniają, a niekiedy wręcz uniemożliwiają dalszą jazdę na naszym jednośladzie. Czy da się wycentrować koła samodzielnie, przy użyciu niezbyt drogich i skomplikowanych narzędzi? Kiedy konieczna będzie wizyta w specjalistycznym serwisie rowerowym? I czy warto inwestować w drogi sprzęt do profesjonalnego centrowania kół? Poznaj odpowiedzi na te i wiele innych pytań związanych z zagadnieniem centrowania kół rowerowych!
Spis treści:
Na czym polega centrowanie?
Co powoduje, że koła wymagają centrowania?
Jak to zrobić?
Samodzielne centrowanie
Przyrządy do samodzielnego centrowania czy to dobra inwestycja?
Wrocławski serwis IM Motion
Sklep rowerowy IM-Motion wyjaśnia, czym jest centrowanie koła w rowerze
Mianem centrowania koła w rowerze określa się proces, podczas którego koło poddaje się odpowiednim zabiegom mającym na celu przywrócenie jego właściwego kształtu, czyli kształtu idealnego okręgu. Dlaczego jest to takie ważne? Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na podstawowy fakt, że gdyby nie koła, nie byłoby roweru. To od nich zależy nie tylko komfort i wygoda jazdy na rowerze, ale również sama możliwość jazdy ? na skrzywionych kołach przemieszczanie się rowerem będzie bowiem utrudnione lub nawet niemożliwe.
Sama idea centrowania kół jest jednak dość prosta. Każda obręcz rowerowa, która wychodzi z fabryki, jest właściwie idealnie okrągła. Wszelkie wadliwe komponenty są wyłapywane jeszcze na etapie kontroli jakości i o ile nic złego nie wydarzy się w trakcie transportu do sklepu, mechanik otrzymuje wzorową obręcz. Dzięki temu możliwe jest na jej bazie stworzenie dobrze wycentrowanych kół. Pojęcie dobrze wycentrowanych kół oznacza, że mają one dokładnie taką samą średnicę w każdym miejscu, a w trakcie obrotu nie mają tak zwanego ?bicia?, czyli kręcą się prosto w osi roweru.
Do wykonania takiego koła potrzebna będzie jednak jeszcze piasta oraz szprychy. Długość tych drugich nie może jednak być przypadkowa. Jest ona zależna przede wszystkim od wymiarów obręczy, długości wybranych nypli, czyli nakrętek trzymających szprychy w obręczy, oraz wymiarów samej piasty koła, czyli rozstawu i średnicy jej kołnierzy oraz specyficznego osadzenia w ramie, a także innych czynników. Wykończone koło rowerowe musi być wyposażone w szprychy, których w zależności od rozmiaru i typu montuje się zwykle od 20 do 36. Ich zadaniem jest bowiem równomierne rozpraszanie naprężeń powstających podczas jazdy. Aby odpowiednio rozłożyć naprężenia szprychy w kole ułożone są naprzemiennie do każdego kołnierza piasty. Dzięki odpowiedniemu naciągnięciu możliwe jest utrzymanie obręczy w osi koła.
Zbudowanie koła, które będzie gotowe do zamontowania w rowerze i umożliwi nam jazdę na naszym jednośladzie, określa się więc czasem także mianem zaplecenia ze względu na to, że odpowiednie ułożenie naprzemiennie szprych prawych i lewych w kolejnych nyplach przypomina niekiedy właśnie czynność plecenia. Zabieg ten wymaga jednak książkowej i praktycznej wiedzy, przez co sztuka ta jest często wizytówką, po której rozpoznamy naprawdę dobrego i doświadczonego mechanika rowerowego. Wielu z nich jest bowiem znanymi specjalistami w zakresie budowy trwałych i wytrzymałych kół, stosowanych nawet w bardzo obciążających sportach grawitacyjnych. Co prawda istnieją na rynku podręczniki z potrzebną wiedzą, jednak to doświadczenie i rozległa wiedza przydają się w tym fachu najbardziej.
Dlaczego już sama budowa koła jest jednak ważna z perspektywy jego centryczności? To proste. Od prawidłowego zaplecenia przez doświadczonego mechanika zależy bowiem rozłożenie naprężeń, które spoczywają na kole. Przekłada się to bezpośrednio na trwałość kół, czyli również to, jak długo pozostaną one równe i kiedy będą wymagały pierwszego ?prostowania?, czyli właśnie centrowania. Dowiedzmy się, co jeszcze może stać się przyczyną wygięcia kół i spowodować konieczność centrowania ich.
Specjaliści pracujący w sklepach rowerowych Im-Motion wyjaśniają, co powoduje, że koła rowerowe wymagają centrowania?
Konieczność wycentrowania kół rowerowych zwykle pojawia się nawet w wyniku standardowej eksploatacji naszego jednośladu. Nawet podczas przejażdżki po utwardzonych i odpowiednio przystosowanych ścieżkach rowerowych w mieście to właśnie koła roweru poddawane są największym przeciążeniom. Przeciążenia te wynikają przede wszystkim z masy użytkownika, lecz ogromny wpływ na kształt koła mają także czynniki zewnętrzne w postaci wszelkiego typu przeszkód i nierówności. W przestrzeni miejskiej na naszej drodze spotykamy często krawężniki, stopnie czy nawet brukowane odcinki drogi. Jazda w takich warunkach to nie lada wyzwanie dla kół w naszym rowerze. Krytycznym zdarzeniem, które może doprowadzić nie tylko do skrzywienia, lecz nawet do całkowitego zniszczenia koła są wszelkiego rodzaju wypadki komunikacyjne.
W teorii koło roweru wymaga więc centrowania właściwie zawsze wtedy, gdy jego kształt w jakikolwiek sposób odbiega od idealnego okręgu. Jednak czynniki powodujące zmianę kształtu występują znacznie częściej w przypadku na przykład rowerów MTB, których użytkownicy zwykle nabywają je właśnie w celu jeżdżenia po mocno nierównym terenie. Występowanie licznych przeszkód może bowiem powodować znacznie szybsze odkształcenia, a w efekcie być przyczyną konieczności ponownego doprowadzenia koła do idealnego stanu poprzez centrowanie. Czy faktycznie tak jest?
Nie do końca. Oczywiście rowery MTB ? a przede wszystkim ich koła ? są narażone na znacznie wyższe ryzyko sytuacji prowadzących do odkształceń. W praktyce jednak wiele zmienia typ hamulców, w jakie wyposażone są profesjonalne rowery górskie, czyli hamulce tarczowe. W ich przypadku bowiem sama obręcz nie jest już elementem uczestniczącym w procesie hamowania, a więc nie ma już krytycznego wpływu na bezpieczeństwo jazdy. Dlatego też w rowerach wyposażonych w hamulce tarczowe dopuszcza się pewne odchylenia od osi podłużnej. Mówiąc wprost, wielu użytkowników dopuszcza, aby ich koło było zwyczajnie trochę krzywe i nieznacznie ?pływało? na boki. Użytkownicy innych typów rowerów ? nawet teoretycznie najmniej narażonych na przeszkody i silne hamowanie rowerów miejskich ? korzystają najczęściej z klasycznych hamulców szczękowych, w przypadku których skutki skrzywienia koła odczuwalne są znacznie szybciej i o wiele mocniej. Podczas jazdy takim rowerem na odkształconych kołach będziemy bowiem mieli wrażenie, jak gdyby coś ocierało się nam rytmicznie w czasie jazdy, a w czasie szybkiej jazdy będziemy mieli wrażenie tak zwanego bicia góra ? dół. W efekcie proste, regularnie używane rowery miejskie mogą niekiedy wymagać centrowania relatywnie częściej niż rowery wykorzystywane na znacznie bardziej ekstremalnych trasach.
zy możliwe jest wycentrowanie koła samodzielnie w domu, czy lepiej od razu udać się do serwisu rowerowego?
Centrowanie kół rowerowych to proces, który teoretycznie możemy przeprowadzić samodzielnie w domu. Podobnie jak w przypadku zaplatania kół najważniejsze znaczenie ma tu jednak nasze doświadczenie i wiedza, dlatego nie łudźmy się, że już za pierwszym razem uda nam się osiągnąć idealny efekt. Dlatego jeżeli nie planujemy akurat hobbystycznej renowacji starego składaka czy przedpotopowej ?Ukrainy?, ale potrzebujemy przywrócić do odpowiedniego stanu nasz główny rower, na którym jeździmy do pracy czy wybieramy się na weekendowe wyprawy za miasto, warto jednak pomyśleć o zleceniu centrowania profesjonaliście. Samodzielne dokręcanie szprych przy pomocy kombinerek czy szczypiec może bowiem tylko znacznie pogorszyć sprawę i uniemożliwić naprawę koła nawet w profesjonalnym serwisie. Chcąc uniknąć sytuacji, w której po prostu pogłębimy skrzywienie koła w naszym rowerze, lepiej oddać rower w ręce specjalisty.
Jeżeli jednak przytrafił nam się wypadek, w wyniku którego koło zostało uszkodzone, a my znajdujemy się na przykład w znacznej odległości od miasta i nie mamy możliwości powrotu innym środkiem transportu, warto faktycznie podjąć próbę samodzielnego wyprostowania go ? przynajmniej do chwili, w której skrzywienie będzie na tyle nieduże, że umożliwi nam powrót do domu. Jeśli ?bicie? koła sprawia, że obręcz ociera nam o hamulec, uniemożliwiając dalszą jazdę, można spróbować rozłączyć ten hamulec, poprzez poluzowanie linki hamulcowej. Oczywiście takie postępowanie jest możliwe jedynie w przypadku, gdy w rowerze mamy zamontowane dwa niezależne hamulce! Bardzo mocne bicie wywołane przez silne odkształcenie obręczy można spróbować zmniejszyć poprzez ostrożne stawanie całym ciężarem ciała na kole leżącym poziomo na ziemi. Metoda jest co prawda brutalna i delikatnie mówiąc mało finezyjna, jednak często przynosi efekt. Poza tym mamy w jej przypadku na tyle dużą kontrolę nad siłą, jaką kładziemy na koło, że możliwe jest delikatne naprostowanie go bez ryzyka rozerwania obręczy czy całkowitego zniszczenia opony, które mogłoby się przydarzyć wówczas, gdy postanowilibyśmy na przykład dogiąć koło przez uderzanie w nie rytmicznie jakimś twardym przedmiotem. Dlatego też znacznie lepiej jest skorzystać z metody ze stawaniem na odgiętym kole, gdyż na lekko doprostowanej w ten sposób obręczy będziemy mogli kontynuować jazdę do momentu powrotu do miasta czy innego bezpiecznego miejsca. Jednak pamiętajmy, że nawet po tym zabiegu często jedynym, co da się jeszcze zrobić z kołem, będzie po prostu oddanie go do naprawy w specjalistycznym serwisie. Być może konieczna będzie nawet wymiana całej obręczy na nową.
Centrowanie kół przy pomocy kluczy do nypli. Specjaliści ze sklepu rowerowego Im-Motion podpowiadają
Samodzielnie możemy jednak bez obaw podjąć się centrowania nieznacznie skrzywionych kół. Do tego zabiegu służą specjalne klucze do nypli, czyli tych niewielkich nakrętek, w których montowane są szprychy. Klucze takie znajdziemy w większości dobrych zestawów narzędziowych dla rowerzystów. Koniecznie warto jednak sprawdzić, czy nasz zestaw zawiera akurat klucz w odpowiednim rozmiarze. Najczęściej wykorzystywane są rozmiary 3.2, 3.3 oraz 3.4 mm, choć zdarzają się także nyple większe lub mniejsze, wymagające odpowiednich kluczy. Choć różnica rzędu jednej dziesiątej milimetra (!) wydawać może się zupełnie nieznacząca, klucz powinien jednak być idealnie dopasowany do rozmiaru, jaki mają nyple zamontowane w naszych obręczach, gdyż korzystanie ze sprzętu przeznaczonego do większych lub mniejszych nypli może znacznie utrudniać lub wręcz uniemożliwiać cały proces.
Przed rozpoczęciem centrowania rower należy postawić na ziemi do góry nogami ? nie centrujemy kół w rowerze stojącym na kołach! ? i za pomocą łyżek zdjąć oponę. Z koła spuszcza się także powietrze i odkręca się nakrętkę, która zapobiega przesuwaniu wentyla. Tak przygotowane koło bez opony i dętki powinno zostać ponownie zamocowane w widelcu roweru. Następnie należy sprawdzić, czy wszystkie szprychy są odpowiednio zamocowane i czy żadna z nich nie poluzowała się albo nie urwała. Wówczas konieczne będzie bowiem dokręcenie oderwanej lub luźnej szprychy tak, aby była napięta w tym samym stopniu co szprychy z nią sąsiadujące. Zwykle naderwanie lub poluzowanie szprychy to główny powód odkształcenia koła, dlatego po dokręceniu jej warto sprawdzić, czy problem został rozwiązany.
W sytuacji, gdy żadna ze szprych nie jest naderwana ani poluzowana, konieczne będzie odszukanie punktu, w którym koło jest najbardziej odkształcone, czyli najmocniej odchyla się od środka. Możemy zrobić to przy pomocy klocków hamulcowych (oczywiście tylko w przypadku hamulców tarczowych) lub przykładając kredę w niewielkiej odległości od obracającego się koła i powoli zbliżając ją do niego. W miejscu, które jest najmocniej odciągnięte, kreda zostawi ślad, pozwalający precyzyjnie określić miejsce wymagające wyprostowania. Zasada centrowania za pomocą kluczy po zlokalizowaniu miejsca odchylenia jest dość prosta: jeśli nasze koło bije w prawą stronę, łapiemy w tym miejscu za szprychę odchodzącą do prawej strony. Aby to bicie zmniejszyć, odkręcamy nypel prawej szprychy i dokręcamy nyple dwóch sąsiadujących szprych, które odchodzą do lewej strony koła. W ten sposób przeciągamy obręcz w lewą stronę. Jeśli bicie rozciąga się na większym fragmencie koła, procedurę rozszerzamy na kolejne szprychy. Bicie w prawo ? luzujemy szprychy z prawej strony i naciągamy z lewej, bicie w lewo ? na odwrót. Jeśli mamy do czynienia z kłopotliwym biciem pionowym, zawsze luzujemy lub naciągamy całą parę szprych, czyli sąsiadujące ze sobą szprychy prawą i lewą. Ten typ centrowania jest jednak znacznie trudniejszy i wymaga większej wprawy.
Należy jednak zawsze pamiętać, że szprychy naciągamy stopniowo. Zaleca się wykonywać nie więcej niż ćwierć obrotu kluczem naraz. Koniecznie powinniśmy też zwrócić uwagę na to, że nyple montowane są w obręczy ?do góry nogami?, co oznacza, że aby dokręcić szprychę, musimy obracać je w lewo, a nie w prawo. W celu poluzowania szprychy konieczne jest wykonanie obrotu w odwrotną stronę, czyli w prawo.
Jeśli uważnie będziemy obserwować zachowanie obręczy w czasie centrowania przy pomocy kluczy do nypli, szybko zrozumiemy, na czym ten proces polega i w przyszłości będziemy mogli samodzielnie poszczycić się taką przydatną umiejętnością. Jeśli jednak mamy wątpliwości lub efekty naszej pracy nie są zbyt trwałe, a przeprowadzenie centrowania według podstawowych instrukcji nie przyniosło oczekiwanych skutków, warto pomyśleć o pomocy profesjonalisty posiadającego odpowiednią wiedzę, doświadczenie oraz przyrządy.
Przyrządy do samodzielnego centrowania kół ? czy to dobra inwestycja? Skorzystaj z porad sklepu rowerowego Im-Motion
W tym miejscu pojawić się może pytanie, czy skoro specjaliści posiadają odpowiednie przyrządy do centrowania kół, to czy warto zainwestować w podobne urządzenia po to, aby mieć możliwość samodzielnego przywrócenia idealnego kształtu obręczy rowerowych? Niestety, to nie takie proste. Zobaczmy, jakie narzędzia i przyrządy są potrzebne do profesjonalnego centrowania kół.
Profesjonalne centrowanie mocno ?zósemkowanych?, czyli znacznie odkształconych kół, wymaga poprawnego naciągnięcia wszystkich szprych w kole tak, aby przywrócić obręcz do pierwotnego kształtu idealnego okręgu. W tym celu profesjonalne serwisy rowerowe używają przyrządu zwanego mianem centrownicy. Jest to specjalny stojak w kształcie widełek, w którym mechanik umieszcza koło i na podstawie regulowanych wskaźników wyrównuje bicie poziome i bicie pionowe. Sprzęt tego typu to jednak wydatek rzędu około 1000 złotych, dlatego warto przed zakupem zastanowić się, czy aby na pewno nam się to opłaca. Centrowanie kół rowerowych nawet w przypadku bardzo mocno odkształconych egzemplarzy to przecież zwykle wydatek mieszczący się w granicach od 20 do 40 złotych! Dlatego jeżeli nie uprawiamy sportu zawodowo i nie eksploatujemy jednocześnie równie intensywnie kilku modeli rowerów, które są mocno podatne na uszkodzenia w wyniku naszej ekstremalnej jazdy, na to, aby wydane na centrownicę pieniądze się zwróciły, będziemy musieli poczekać kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat.
Z drugiej strony na rynku dostępne są również centrownice amatorskie. Taki sprzęt to już wydatek kilkakrotnie mniejszy ? centrownice amatorskie kosztują zwykle około 200 złotych. Niemniej jednak są one znacznie mniej precyzyjne niż centrownice profesjonalne i bardzo szybko same się rozregulowują, przez co nie pozwalają na długie korzystanie z możliwości samodzielnego centrowania koła za ich pomocą. Przeciętny użytkownik jednośladu z pewnością nie zdąży wykorzystać sprzętu tego typu aż 10 razy, co stanowi absolutne minimum, aby wydatek nam się w ogóle opłacił. Dlatego też jeżeli już koniecznie chcemy mieć możliwość samodzielnego centrowania kół, lepiej zainwestować w dobry zestaw kluczy do nypli, a w trudniejszych przypadkach wybrać się po prostu do renomowanego salonu rowerowego, w którym za ten zabieg zapłacimy naprawdę niewielką sumę.
W tym miejscu warto wspomnieć o jeszcze jednym przyrządzie, jakim dysponują zwykle profesjonalne salony i serwisy rowerowe, a mianowicie o tensometrze. Przyrząd ten jest szczególnie przydatny w przypadku, gdy mamy do czynienia ze wspomnianym przez nas wcześniej biciem typu góra-dół, które znacznie trudniej jest zlokalizować i odpowiednio wycentrować. Pomoże nam jednak również w sytuacji, gdy nasze koło bije na boki, a dokręcanie lub luzowanie nypli przy szprychach w odpowiednich miejscach nic nie dało. Tensometr to bowiem nic innego jak miernik naprężenia szprych. Za pomocą tego przyrządu będziemy mogli sprawdzić naprężenie każdej pojedynczej szprychy. Profesjonalne tensometry pozwalają na zbadanie naprężenia bez względu na to, z jakiego materiału wykonana jest szprycha i jaką ma średnicę lub przekrój. Sprzęt tego typu to jednak również dość znaczny wydatek, przekraczający z pewnością dolną granicę 250 zł. Dlatego o ile nie jesteśmy zawodowymi kolarzami ani specjalistami zajmującymi się na co dzień centrowaniem kół rowerowych wszystkich znajomych i całej rodziny, zdecydowanie bardziej opłacalne będzie korzystanie z usług renomowanego serwisu rowerowego.
Centrowanie kół rowerowych we wrocławskim serwisie IM Motion
Mieszkańcy Wrocławia w celu wycentrowania kół rowerowych w każdym typie roweru mogą wybrać się między innymi do serwisu przy renomowanych sklepach sieci IM Motion. Zatrudnieni tu specjaliści mogą poszczycić się bowiem nie tylko ogromną wiedzą teoretyczną, lecz też bogatym i wieloletnim doświadczeniem praktycznym. Dzięki połączeniu tych dwóch cech mamy gwarancję, że wykonają oni wszelkie konieczne dla naszego jednośladu czynności serwisowe szybko, sprawnie i bez żadnych nieprzewidzianych usterek.
Pamiętajmy, że bez specjalistycznych narzędzi i przyrządów ciężko jest uzyskać stan choćby zbliżony do idealnego. Ta uniwersalna prawda nie dotyczy zresztą tylko rowerów! Jednak profesjonalne serwisy, a wśród nich również wszystkie sklepy sieci IM Motion, wyposażone są w odpowiedni sprzęt, pozwalający na przywrócenie obręczy do stanu przypominającego ten tuż po jej wypuszczeniu z fabryki. Jest to możliwe dzięki wyposażeniu sklepów IM Motion w profesjonalną i nowoczesną centrownicę, która dzięki swej jakości nie rozregulowuje się i pozwala na dokładne dopasowanie wszystkich szprych, dzięki czemu koło ma idealny kształt umożliwiający w stu procentach komfortową jazdę. Jednocześnie koszt zlecenia specjaliście współpracującemu z IM Motion jest aż kilkadziesiąt razy niższy niż ten, który musielibyśmy ponieść, chcąc samodzielnie kupić profesjonalną centrownicę i za jej pomocą centrować koła w swoim rowerze, a cały zabieg nie potrwa na pewno zbyt długo. Dzięki temu nawet już następnego dnia będziemy mogli wybrać się na kolejną przejażdżkę na swoim jednośladzie!
Dzięki wiedzy i doświadczeniu profesjonalistów współpracujących z siecią sklepów IM Motion unikniemy także sytuacji, w których wydaje nam się, że koło wystarczy tylko wycentrować, podczas gdy tak naprawdę jest ono już zbyt poważnie skrzywione. W przypadku gdy doszło już do trwałego odkształcenia materiału, centrowanie sprawdzi się tylko jako bardzo tymczasowe rozwiązanie. Chociaż pozornie można takiemu kołu nadać okrągły kształt poprzez odpowiednie dokręcenie nypli i szprych, nierówny naciąg tych drugich szybko doprowadzi do ponownego zniekształcenia koła, które może nastąpić nawet w czasie jazdy i stanowić tym samym poważne zagrożenie dla użytkownika roweru. Profesjonalista będzie jednak w stanie już przed podjęciem się centrowania określić, czy cała obręcz musi być wymieniona na nową, czy warto jeszcze spróbować wycentrować koło, dzięki czemu nie stracimy ani czasu, ani pieniędzy na niepotrzebne centrowanie.
